Ráðherra setur af stað stefnumörkun um náttúruvá
Stefnan dragi fram skýra mynd af forgangsröðum verkefni sem dregin eru fram í nýrri skýrslu um náttúruvá sem kynnt var í dag
Framkvæma þarf hættumat vegna allrar náttúruvár og tryggja að mælar og upplýsingainnviðir standist tæknikröfur. Þá er æskilegt að yfirfara núverandi fjármögnunarleiðir fyrir hættu- og áhættumat með það að markmiði að stuðla að því að það nái yfir alla náttúruvá. Þetta er meðal þess sem fram kom á kynningu sem umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið stóð fyrir í Hörpu í dag.
Á fundinum kynnti Árni Snorrason forstjóri Veðurstofu Íslands, skýrslu starfshóps, sem hafði það hlutverk að vinna skýrslu um stöðumat og áskoranir varðandi mat og endurmótun á tilhögun hættumats og vöktunar vegna náttúruvár. Hópurinn, sem var skipaður í kjölfar þingsályktunar sem samþykkt var á Alþingi í mars 2021, skilaði nýlega Guðlaugi Þór Þórðarsyni umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra skýrslu sinni.
Frá 2010 hefur hver náttúruváratburðurinn rekið annan og hafa þessir atburðir sýnt fram á mikilvægi þekkingar, vöktunar og réttra viðbragða. Á fundinum voru dregnar fram þær áherslur og verkefni sem nauðsynlegt er að halda áfram með, eða ráðast í á komandi árum til að auka seiglu íslensks samfélags og draga úr tjóni vegna náttúruvár, ekki síst vegna áhrifa loftslagsbreytinga.
Starfshópurinn var skipaður þeim Stefáni Guðmundssyni, umhverfis-
orku- og loftslagsráðuneytinu, sem var formaður hópsins, Ástu Þorleifsdóttur, samgöngu-
og sveitarstjórnarráðuneytinu, Kristni Hirti Jónassyni, fjármála- og
efnahagsráðuneytinu, Sigrúnu Ólafsdóttur, forsætisráðuneytinu, Bjarna Richter,
Íslenskum orkurannsóknum, Birni Oddssyni, frá Ríkislögreglustjóra, Sigrúnu
Karlsdóttur, Veðurstofu Íslands og Sunnu
Björk Ragnarsdóttur, Náttúrufræðistofnun Íslands. En auk starfshópsins komu að
vinnunni við skýrsluna Elísabet Pálmadóttir, Hafsteinn Pálsson og Reynir
Jónsson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið, Steinunn Hauksdóttir frá
Íslenskar orkurannsóknum og Ragnheiður Sylvía Kjartansdóttir, Veðurstofa
Íslands.
Stefnumörkun um náttúruvá lykillinn að forgangsröðun verkefna
Guðlaugur Þór Þórðarson, umhverfis- orku- og loftslagsráðherra, hefur ákveðið að setja af stað vinnu að
stefnumörkun um náttúruvá á grundvelli skýrslu starfshópsins. Stefnan dragi
fram skýra mynd um forgangsröðun verkefna þannig að hægt verði að byggja á henni
við gerð fjármálaáætlunar. Samhliða verði metið hvort þörf sá að
heildarendurskoðun laga og reglugerða er varða náttúruvá.
„Eins og fram kemur í skýrslunni er verk að vinna. Það er augljóst að við verðum að undirbyggja forvarnir og viðbragð betur og það verður að gera það þvert á ráðuneyti og í samstarfið við sveitarfélögin. Við höfum ávallt búið við náttúruvá en áhrifin munu aukast vegna loftslagsbreytinga. Okkur ber að vera ábyrg og sýna fyrirhyggju til að koma í veg fyrir, eins og kostur, alvarlegar afleiðingar náttúruváratburða. Atburðir í Neskaupstað og á Patreksfirði á árinu eru áminning um það. Efling rannsókna og bætt vöktun eru grunnurinn þegar kemur að viðbrögðum og vörnum við náttúváratburðum. Vöktunin leiðir til skilnings á því hverskonar viðbragða þurfi að grípa til og hvernig við megum með sem bestum hætti haga vörnum við náttúruváratburðum,“ segir Guðlaugur Þór Þórðarson, ráðherra.
„Ég er mjög ánægður með skýrslu hópsins og þá ákvörðun
ráðherra að fara í stefnumörkun um náttúruvá“, segir Árni Snorrason forstjóri
Veðurstofu Íslands. „Fyrir utan nauðsynlega forgangsröðun verkefna sem fæst í
gegnum slíka stefnu, má segja má að stefnan sé sáttmáli um viðhorfsbreytingu
þar sem við sem samfélag tökum náttúruvá alvarlega, vinnum að því að tryggja
þekkingaruppbyggingu, byggja upp aðlögunaraðgerðir, viðhalda vöktun og
viðbrögðum þannig að við getum aukið seiglu samfélagsins þegar kemur að
náttúruvá, ekki síst áhrifum loftslagsbreytinga“, segir Árni.
Í skýrslu starfshópsins kemur fram að margt jákvætt hefur áunnist síðustu ár og áratugi þegar kemur að þekkingu á náttúruvá og viðbrögðum við náttúruváratburðum. Forsendur hafa þó líka verið að breytast og eru þar helstu áhrifavaldar breyting á byggðamynstri og landnýtingu, aukin ferðamennska og þekking á mögulegum áhrifum loftslagsbreytinga á náttúruvá og tíðni atburða.
Mikilvægt að sett verði löggjöf um hættumat, varnir og viðbrögð vegna allrar náttúruvár
Í tillögum sínum segir hópurinn að framkvæma þurfi hættumat
vegna allrar náttúruvár og mikilvægt sé að horfa til áhrifa loftslagsbreytingar
við þá vinnu. Hópurinn bendir einnig á að tryggja þurfi að mæla- og
upplýsingainnviðir standist tæknikröfur. Þá þurfi að styrkja sérþekkingu í
málaflokknum þar sem skortur á sérhæfðu starfsfólki sé áskorun þeim stofnunum
sem hafi lögbundið hlutverk varðandi náttúruvá. Eins þurfi að tryggja og
viðhalda góðu samstarfi stofnana svo fjármunir og sérfræðiþekking nýtist sem
best og byggja upp og viðhalda þekkingu á náttúruvá hjá almenningi og kjörnum
fulltrúum. Þá sé æskilegt að yfirfara núverandi fjármögnunarleiðir fyrir hættu-
og áhættumat með það að markmiði að stuðla að því að það nái yfir alla
náttúruvá.
Stefán Guðmundsson, ráðuneytisstjóri, Ari Trausti Guðmundsson, Elísabet Pálmadóttir, náttúruvársérfræðingur í umhverfis- orku- og loftslagsráðuneytinu og Árni Snorrason, forstjóri Veðursstofu Íslands voru ánægð með skýrsluna sem kynnt var í dag. (Ljósmynd: Veðurstofa Íslands/Pála Hallgrímsdóttir)
„Ég tek undir þá niðurstöðu hópsins að það sé mikilvægt að sett verði löggjöf um hættumat, varnir og viðbrögð vegna allrar náttúruvár sambærilegt þeirri löggjöf sem við höfum unnið eftir vegna ofanflóða“ segir Árni. „Fjármögnun verkefna í gegnum ofanflóðasjóð hefur reynst samfélaginu vel og skilað árangri fyrir byggðalög um land allt. Í gegnum verkefni ofanflóðasjóðs hefur einnig myndast góð reynsla á þverfaglegu samstarfi milli einkageirans og opinberra stofnanna annarsvegar og svo stofnanna og sveitarfélaga hinsvegar. Slík samvinna og samtal er annar lykilþáttur í því að við náum árangri sem samfélagi í að takast á við náttúruvá“, segir Árni.
